Gouda in de 15e eeuw
De late Middeleeuwen: terwijl het leven aan het hof bloeit, broeit het op het gebied van religie en maakt de introductie van de boekdrukkunst het mogelijk om teksten op ongekende schaal te verspreiden. Tijdens vier colleges komen verschillende aspecten van de laatmiddeleeuwse cultuur aan bod: in West-Europa, in de Lage Landen, maar vooral in Gouda.
Tijdens het eerste college maken we kennis met het hofleven en de bijbehorende cultuur en literatuur in de veertiende eeuw. We vertrekken vanuit een Europees perspectief en dalen af naar het hofleven in de Lage Landen (het hof van Holland), om zo het hofleven in Gouda en Schoonhoven, waar in deze periode de graven van Blois wonen, in een bredere context te plaatsen.
De Goudse boekproductie in de late middeleeuwen is onlosmakelijk verbonden met de introductie van de boekdrukkunst in de Nederlanden. Tijdens het tweede college beginnen we in Gouda, waar in 1477 de zeer succesvolle drukker Gerard Leeu begint met het uitgeven van teksten in druk. Leeu vertrekt in 1484 naar Antwerpen en wordt een drukker van naam en faam op Europees niveau. De Goudse librije bezit een rijke incunabelcollectie met exemplaren van werk van onder andere Leeu die tijdens het college besproken en getoond zullen worden.
Het derde college richt zich op Gouda als ‘religieuze stad’. De late middeleeuwen waren in de Nederlanden een diepreligieuze periode. Dit kwam mede door de Moderne Devotie, een religieuze hervormingsbeweging die streefde naar een terugkeer naar het apostolisch leven en een persoonlijke relatie met God. De beweging had haar oorsprong in de IJsselvallei, maar haar invloed reikte tot in Holland en verder. Ook binnen bestaande ordes, bijvoorbeeld bij de minderbroeders (franciscanen), waren er vergelijkbare hervormingsinitiatieven: de zogenoemde minderbroeders-observanten, die streefden naar een strenge naleving van de kloosterregel, hadden hun eerste klooster in de Nederlanden in Gouda.
In een van de religieuze gemeenschappen die tot de Moderne Devotie gerekend kan worden, het klooster Emmaüs te Stein, net buiten Gouda, woonde van 1487 tot 1491 Erasmus. Het laatste college richt zich op de rol van het humanisme aan het einde van de vijftiende eeuw in Goudse culturele en religieuze kringen met verschillende dwarsverbanden naar de colleges over boekproductie en religie.
