Humanistisch Café :Heuvels van het paradijs. Een geschiedenis van macht en onmacht. Inleider Mineke Schipper.
Universele mannelijke dominantie kan geen toeval zijn, constateert Harari in zijn bestseller Sapiens, maar waar deze hiërarchie vandaan komt kan hij helaas niet verklaren. Hij heeft dan ook geen oog voor het heldere licht dat scheppings- en oorsprongsverhalen op sekseongelijkheid laten schijnen.
In veel culturen zijn essentiële taken van levenscheppende godinnen even geleidelijk als aanwijsbaar overgenomen door levenscheppende oppergoden. Een vergelijkend perspectief onthult hoe op grond van anatomische verschillen een hiërarchische orde is gevestigd die de ene sekse boven de andere verhief.
Waarom kregen mannen meer macht dan vrouwen? Antwoorden op die vraag hebben alles te maken met anatomie. Door de eeuwen heen hebben vooral mannelijke vertellers, kunstenaars en geleerden hun licht laten schijnen op lichaamsdelen die ze niet hadden: borsten, baarmoeders en vulva’s. Ook de populaire cultuur is er altijd dol op geweest.
De vrouwelijke sekse heeft, naast uniek menselijk leven en seksuele lust, angsten gebaard: angst voor de magie van tepels, maagdenvlies en menstruatiebloed. Angst voor afhankelijkheid van moeders en andere vrouwen. Bij wijze van geruststelling heeft de mythologie mannelijke scheppers bedacht en is vrouwen de toegang tot openbare functies vaak ontzegd vanwege hun ‘afwijkende’ anatomie.
Wie zich in deze rijkgeschakeerde erfenis van macht en onmacht verdiept, raakt bevangen door intens medelijden met de mensheid. Toch zijn we intussen samen voorzichtig onderweg naar een steeds gelijkwaardiger samenleving.
(Het boek waarop deze lezing geïnspireerd is, verscheen in oktober 2018 bij uitgeverij Prometheus)
Mineke Schipper is em. hoogleraar interculturele literatuurwetenschap, Universiteit Leiden. Ze schreef tal van boeken op haar vakgebied en ook drie romans. Voor haar over de hele wereld vertaalde Trouw nooit een vrouw met grote voeten kreeg zij de Eurekaprijs. Bloot of bedekt. Van niets om het lijf naar strak in het pak verscheen in 2015 en Heuvels van het paradijs (Amsterdam: Prometheus 2018) is haar meest recente boek.
