Bijeenkomst Humanistisch Verbond Midden Holland Humanistisch Cafë

Bestaat de Vrije Wil?                     Spreker Sibbe van Egmond, 
Een overzicht van de belangrijkste aspecten van determinisme.

‘Iets” in ons stuurt het lichaam en onze gedachten aan, laten we het de Ziel noemen. Maar wat is dit eigenlijk, en vooral hoe werkt dit? Aristoteles heeft daar onderzoek naar gedaan, wat een enorme invloed heeft gehad op het denken over de Wil en het Handelen van ons als mens. De scholastische filosofische stroming (middeleeuwen) en met name Thomas van Aquino heeft dit geïntegreerd in de christelijke leer. Met de opkomst van de natuurwetenschappen en vooral de evolutieleer van Darwin kwam er een andere visie op het denken en oordelen, en met name op de Vrije Wil. Een belangrijk gevolg van het hebben van een Vrije Wil, is de discussie of wij zelf verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor ons handelen, en met name het moreel handelen.
Descartes gaf nog aan, dat de Ziel / Geest (Res Cogitans) een substantie was, die losstond van de substantie lichaam (Res Extensa), en later stelde Kant dat het gevoel voor 'goed en slecht' a priori aanwezig moest zijn in onze Geest, en stelde dat we in principe hier ‘ja’ of ’nee’ tegen kunnen zeggen. Op grond hiervan zou de mens een Vrije Wil hebben. Nietzsche kraakte deze discussie vakkundig ('filosoof met de hamer’) door te stellen dat we ‘slaven’ zijn van het geloof, maar hield vast aan de optie dat we uiteindelijk toch autonoom kunnen zijn.<span class="cx_tab mceNonEditable" style="display: inline-block;">    </span><span class="cx_tab mceNonEditable" style="display: inline-block;">    </span><span class="cx_tab mceNonEditable" style="display: inline-block;">    </span>
Het determinisme is een stroming, die aangeeft dat elke gebeurtenis, die plaats vindt, een oorzaak heeft, en ook ons handelen staat onder invloed van (veel) factoren. Uiteindelijk wordt ons denken, oordelen en handelen hierdoor bepaald. Betekent dit dat het determinisme ook onvermijdelijkheid impliceert? (“Het heeft geen zin om iets te willen, het gebeurt toch…”) En andersom, betekent het dat indien we niet gedetermineerd zijn / worden, kunnen we dan ook volledig doen wat we denken en willen, en dus absolute vrijheid hebben?
De ontwikkelingen in de moderne neurofysiologie en functionele hersenonderzoeken hebben in deze discussie weer nieuwe aspecten laten zien en werpt zodoende een nieuw licht op het feit of we wel
volledig autonoom kunnen zijn.

De vraag is dus: “Zijn we volledig vrij om te denken, willen en handelen?”

Sibbe van Egmond is longarts (Groene Hart Ziekenhuis) in ruste en studeerde na zijn pensionering enige tijd filosofie.